پیشینه ریشه نام خرما :
نام علمی درخت خرما, از دو جزِء Phoenix و Dectylifera تشکیل شده است. برخی از منابع Phoenix را اسمی فنیقی یا واژه ای فنیقی می دانند که به معنی سرزمین درختان نخل خرما هست( فنیقی نام یکی از اقوام قدیمی ایرانی می باشد که محل زندگی آن ها خراسان امروزی بوده و بعد ها به سمت دریای مدیترانه در لبنان امروزی مهاجرت کردن و ساکنن شدن ) و کلمه dectylifera یک کلمه با ریشه یونانی هست که توصیف کننده شکل ظاهری خرما می باشد. ریشه این کلمه از کلمه یونانی dektulos می باشد که معنی بند انگشت میدهد. با توجه به این که خرما از نظر ظاهری شبیه بند انگشت می باشد این اسم رو برای خرما در نظر گرفتن . در بعضی ار منابع غربی کلمه ی Phoenix رو همان پرنده افسانه ای مصری یعنی ققنونس می دونن برای این که درخت نخل خرما یاداور این پرنده افسانه ای هست.
نشانه های از کاربرد درخت نخل خرما و میوه خرما ( خرمای مضافتی ) از گذشته در فرهنگ ایرانی باقی مانده به طوری که در برخی از مهرهای هخامنشی ها به روشنی نقش درخت نخل خرما در کنار نماد های دیگر ایرانی مثل شیر, ارابه, اهورامزدا, صحنه های شکار و ابزار های شکار مشاهده می شود.
پیشینه نخل خرما از نظر زمانی :
خرما از قدیمی ترین میوه هایی هست که توسط انسان کشف شده و مورد استفاده قرار گرفته, تاریخ حیات درخت نخل خرما در جهان به میلیون ها سال قبل بر می گرده ولی مصرف خرما به صورت امروزی در ایران به 7000 سال قبل از میلاد مسیح بر می گرده. اما در دوره هخامنشی ها میوه درخت خرما ( که تقریبا شبیه به خرمای مضافتی در حال حاضر بوده ) از ارزش بالایی برخوردار شده، به طوری که خیلی از منابع تاریخی به این نکته اشاره می کنن. خرما به حدی ارزشمند بوده که در دوره هخامنشی ها شامل مالیات میشده به طوری که صاحبان درختان نخل موظف به پرداخت مالییات میشدن.
پیشنه خرما از نظر مکانی :
به طور کلی اگر کره ی زمین رو از وسط به دو قسمت تقسیم کنیم محصول خرما در طول تاریخ در کشور هایی که در نیم کره جنوبی واقع شدن کشت میشده و امروزه هم به همین صورت می باشد.خرما در کشورهای که در نیم کره جنوبی و از نظر آب هوایی دارای مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مثل خاورمیانه و شمال افریقا از جمله ایران هست کشت میشه که امروزه هم تقریبا بزرگ ترین تولید کننده خرمای جهان در همین مناطق می باشد.
همانطور که گفتیم اهمییت خرما در بین ایرانیان در زمان هخامنشی ها زیاد شد, به طوری که در خیلی از منابع علمی و تاریخی نشان دهنده این موضوع هست که منطقه ایران از همان اول در کشت خرما به خصوص گونه خرمای مضافتی شناخته شده می باشد، در خیلی از منابع تاریخی و کشاورزی از ایران به عنوان سرزمین نخل ها یاد شده است, خرمای ایران در زمان های گذشته با نام های ( عناب پارسی ) یا ( عناب هزارساله ) شهرت داشته, عناب پارسی ( شباهت های زیادی با خرمای مضافتی امروزی دارد که در ایران به صورت انبوه کشت و صادر می شود. )
در حدود صده نهم میلادی درخت نخل خرما ایرانی به کشور چین برده شده و در نهایت در چین پرورش داده شده. به طور کلی در سراسر دنیا به غیر از ایران, چین و هند زود تر از دیگر کشور ها به اهمییت میوه خرما پی بردند و فکر پرورش خرما افتادند. اهمییت میوه خرما در دوره ساسانیان به اوج خود رسید به طوری که در اثار مختلفی از نام خرما چندین بار مورد استفاده قرار گرفته, از مهم ترین این اثار کتاب بندهشن می باشد که در زمان ساسانی ها تالیف شده, این کتاب مانند کتاب جامع برای زندگی دردوره ساسانی ها بوده, این کتاب از قسمت های مختلف تشکیل شده که در بخش کشاورزی از میوه خرما و درخت نخل خرما نام برده است و نکته جالب توجه اینه که این کتاب در ان زمان به زبان هندی ترجمه شده, در هندوستان مورده استفاده قرار می گرفته پس نتیجه می گیریم که خرما در کشاورزی و تاریخ ایران باستان نقش پر رنگی داشته.
مصرف خرما در بین ایرانیان :
مصرف خرما در بین ایرانیان به صورت میانگین 7 کیلو گرم برای هر فرد در سال هست اما اگر بخوام دقیق تر این امار بگم استان هایی که در جنوب ایران قرار دارند به صورت میانگین 25 کیلوگرم خرما در سال مصرف می کنند به ازای هر نفر و در استان های شمالی 1 کیلوگرم برای هر فرد می باشد در سال.
در ایران امروزه امار تولید خرما 1 میلیون تن خرما در سال می باشد از انواع خرما, مهم ترین نوع این خرما ها که در ایران برداشت می شود خرما مضافتی می باشد, ایران بیش تر با این نوع خرما در دنیا شناخته شده هست.از این مقداد خرما برداشت شده در ایران حدود 10 درصد به کشور های مختلف صادر می شود, 50 درصد از این خرما ها برای مصرف داخلی اماده و توضیع میشه, متاسفانه 40 درصد این خرما در مراحل مختلف برداشت , بسته بندی و نگه داری ضایع شده و از بین می رود که امار به شدت زیاد, ناراحت کننده ای برای این محصول با ارزش هست.
خرما در بین ایرانیا و مردمان خاورمیانه از اهمییت بالای از نظر اقتصادی , تجاری دارد در واقع به جرات میشه گفت به دلیل خشک بودن سمت مرکزی خاورمیانه اگر درخت نخل خرما وجود نداشت حضور وتحمل شرایط اب هوایی این مناطق به شدت سخت می شد و در صورت از بین رفتن این درخت با ارزش امکان زندگی در این مناطق به شدد سخت می شود از نظر اب و هوایی.
نتیجه گیری :
خرما دارای جایگاه ویژه ای در بین تاریخ می باشد به این دلیل که اقوام مختلفی در دوره های مختلفی از میوه , درخت , برگ های نخل استفاده کردن برای ادامه زندگیشون و از همه مهم تر درخت نخل خرما در تاریخ کشور ایران از اهمییت بالای برخوردار هست, این اهمییت از نحوه نام گذاری خرما که در ابتدای این مقاله براتون نوشتیم می توان متوجه شد سعی میکنیم در مقاله های آینده بیش تر در مورد این محصول صحبت کنیم و از خرما مضافتی که در ایران به صورت انبوه کشت و صادر می شود بیشتر براتون بنویسیم.
